Nanenin Özü
- Nane bitkisi, orman nanesi ve su nanesi gibi pek çok farklı çeşide sahiptir.
- Esansiyel yağ olarak da kullanılan nane, lavanta yağı ile beraber dünyanın en fazla tercih edilen yağı olmaktadır.
- Nane yağının aktif bileşenleri, ağrıyı azaltması ile bilinen mentol ve mentondur.
- Nane yağı, kozmetik, aromaterapi, rahatlatıcı banyo ve temizlik maddesi olarak kullanılabilir.
- Uyarıcı bir madde olmasından dolayı uyku düzenini ciddi anlamda etkileyebilir. Bu nedenle günlük olarak çok sık kullanılmamalıdır. Aşırı doz ciddi yan etkilere sebep olabilir.
Nane Yağı Tarihi
Akdeniz’e özgü bir bitki olan nane, epey yaygın bir bitki olmaktadır. Akdeniz kıyılarının yanı sıra ABD, Japonya, İtalya ve İngiltere gibi ülkelerde de yetiştirilmektedir. Tırtıklı yapraklara sahip olan nane, açık pembe ile leylak rengi arasındaki renk tonlarına sahip çiçekleri ile de bilinir.
Esansiyel yağ olarak da kullanılan nane, lavanta yağının ardından tüm dünyada en fazla talep gören yağ çeşidi olmaktadır. Dermatolojik kullanım yollarının yanı sıra anti-mikrobiyal özelliklerinden dolayı vücudun ve zihnin genel sağlığını destekleyen bir yönü bulunmaktadır. Nanenin kokusu oldukça keskindir. Pek çok farklı amaç için uygun olan nane yağı, kozmetik, mutfak ve sağlık endüstrisinde aktif olarak yer alıyor.
Nane bitkisinin kullanımı ve faydaları çok eski zamanlarda fark edilmiştir. Çin ve Japon tıbbi uygulamalarında halk tarafından uygulanan nanenin tarihi, Antik Mısır’a kadar uzanmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda piramitlerin arasında kurutulmuş nane yapraklarına rastlanmıştır. Antik döneme ait olan yazıtların çevirilerine bakıldığı zaman nanenin M.Ö 1500’den beri mutfakta ve alternatif tıpta kullanıldığı saptanmıştır. Yunan Mitolojisine ait olan Mentha adlı hikayede de nanenin baskın ve güçlü bir tada sahip olduğundan bahsedilmiştir.
Nane Yağının Faydaları
Ana bileşenleri mentol, menton, mentil asetat, 1,8-cineole, pinene, limoene olan nanenin en aktif bileşenleri mentol ve menton olmaktadır. Mentol, analjezik özellikleri ile bilinmektedir. Yani baş ağrısı, iltihaplanma ve kas ağrıları gibi rahatsızlıklara iyi etkiler sunmaktadır. Menton da mentol gibi analjezik olmaktadır. Aynı zamanda antiseptik aktivite de göstermektedir. Bu nedenle yağa canlandırıcı ve enerji verici bir etki verir.
Tıbbi olarak bakıldığı zaman nane yağının zararlı bakterileri yok ettiği ve kas spazmlarını ve şişkinliği giderdiği, iltihaplı cildi dezenfekte ettiği ve yatıştırdığı, aynı zamanda da masaj için kullanıldığı zaman kas gerginliğini rahatlattığı tespit edilmiştir. Biraz seyreltilerek ayaklara sürüldüğünde ise doğal ateş düşürücü olarak kullanılmaktadır.
Kozmetik olarak da kullanılan nane yağı, gözenekleri kapatan ve cildi sıkılaştıran etkilere sahiptir. Serinletici etkisi ile ciltteki kızarıklık ve iltihabı yatıştırır. Ele damlatılarak göğüs ovulduğu takdirde tıkanıklık giderici etki yapar. Hindistancevizi yağı ile seyrekleştirildiği zaman cildin yenilenmesinde büyük faydaları görülür. Güneş yanığı gibi cilt tahrişlerine iyi gelir.
Nane yağı aromaterapide kullanıldığı zaman balgam sökücü, tıkanıklık giderici ve kolay nefes alma etkilerini gösterir. Burun geçiş yollarını temizler. Dolaşımı teşvik ettiği için gerginliği azaltır. Enerjiyi arttırır, hormonları dengeler ve zihinsel odağı geliştirir. Nane yağının kokusunun baş ağrılarını hafiflettiği düşünülür. Aynı zamanda iştahı bastırma ve doygunluğu arttırma özellikleri vardır. Seyreltilmesi sonrasında koklaması durumunda mide bulantısını yok ettiği görülmüştür.
Anti-mikrobik özelliklere sahip olduğu için koku giderme de ve temizlikte kullanılır. Sadece yüzeyleri dezenfekte etmede değil, güçlü bir böcek kovucu olarak doğal ilaç olarak da fayda sağlar.
Nane Yağının Hasat Edilmesi
Nane, yoğun su ihtiyacı nedeniyle akarsu yanı, bol yağış alan, serin veya ılıman bölgelerde gelişir, ancak yeterli drenaj da gereklidir. Büyüme aşamasında yağ bileşiklerinin ideal dengesini üretmek için en iyi büyüme koşulları ılık veya sıcak günlerden sonra serin gecelerde oluşur. Güneşte hasat edildiğinde, yağ içeriği daha yüksek olacaktır. Bununla birlikte, eğer yetiştirme koşulları çok sıcaksa, özellikle geceleri, yüksek derecede toksik menthofuran gibi daha az istenen bileşikler oluşur.
Nane mahsulünün % 10’u çiçeklenme aşamasındayken, optimum yağ ve mentol verimi ve kalitesini üretir. Kuru, güneşli bir günde tüm çiğ izleri kaybolduğunda, hasat başlayabilir. Nane, geleneksel saman biçme makineleri yardımıyla kesilir. Saplar veya yapraklar kırılırsa, daha düşük yağ verimi olacaktır ve bu durum bitkilerin yeniden büyümesini önleyecektir. Bu nedenle, bitkinin düzgün bir şekilde kesilmesi önemlidir. Daha düşük nem içeriği ile daha ekonomik bir yağ ekstraksiyonu elde edilir, bu yüzden nane kesildikten sonra tarlada solmaya bırakılır. Daha sonra, bir yem biçerdöveri ile damıtma için tesise taşındığı mobil bir damıtma kabına, küvete veya treylere dilimlenir.
İdeal solma koşullarına rağmen, nane kontrol edilmezse, yağın kalitesi ve miktarı fermantasyondan yani nanenin mikroorganizmalar tarafından kimyasal olarak parçalanmasından ödün verilebilir. Bunu önlemek için, bazı üreticiler kesilir kesilmez taze naneyi damıtır.
Nane Yağı Nasıl Çıkarılır?
Nanenin yağı yaprakların altındaki hücrelerde bulunur ve taze veya kısmen kurutulmuş bitki yapraklarının buharla damıtılması işlemiyle toplanır.
Diğer tüm uçucu yağlarda olduğu gibi nane, şişe kapağı sıkıca kapalı olarak doğrudan güneş ışığından uzak, serin ve kuru bir yerde saklanırsa stabilitesini koruyacak ve raf ömrünü uzatacaktır.
Nane Yağı Kullanım Alanları
Nane yağının soğutma ve sakinleştirici etkileri boğaz kaslarını rahatlatabilir. Geçmiş yıllarda, kaşıntı, iltihaplanma, baş ağrısı ve eklem ağrılarının rahatsızlığını azaltmak için kullanılmıştır. Güneş yanıklarını gidermek için de kullanılabilir.
Seyreltilmiş nane yağının banyo suyunda ya da masajda kullanılmasının sırt ağrısını, zihinsel yorgunluğu ve öksürüğü hafiflettiği bilinmektedir. Kan dolaşımını hızlandırır, kas ağrısını, krampları ve spazmları hafifletir ve iltihaplı kaşıntılı cildi rahatlatır.
Anti-mikrobiyal özellikleri ile bilindiği için sprey temizleyicilere birkaç damla eklenebilir.
Nane Yağı Yan Etkileri
NAHA yönergelerine göre, (NDA) uçucu yağların yutulması önerilmemektedir. Düşük seyreltilerde, bu yağ toksik değildir ve bu nedenle cildi tahriş etmez; bununla birlikte, mentol içeriği potansiyel olarak cilt ve mukus zarlarında tahrişe neden olabilir. Asla göz çevresinde, iç kulaklarda ve hassas bölgelerde kullanılmamalıdır. Uyarıcı özellikleri nedeniyle, nane yağını her gün kullanmak uyku düzenini etkileyebilir.
Aşırı doz alımı sonrasında bu belirtiler meydana gelebilir;
Deri döküntüleri, idrar problemleri, karın ağrısı, ishal, bulantı, kusma, yavaş veya hızlı nefes alma, konvülsiyonlar, depresyon ve ciddi vakalarda bilinç kaybı.
Tüm uçucu yağlarda olduğu gibi, terapötik amaçlar için nane yağı kullanmadan önce bir tıp doktoruna danışmak zorunludur. Hamile ve emziren kadınların özellikle bir doktorun tıbbi tavsiyesi olmadan nane yağı kullanmamaları tavsiye edilir ve yağ çocukların, özellikle yedi yaşın altında olanların erişemeyeceği yerlerde saklanmalıdır.
